Chậu kệ trồng cây
Thiết Bị Tưới
Phục hồi đất trồng bị thoái hóa là cách thức tự trả lại những tính chất và khả năng sản xuất mà nó từng có trước khi bị suy thoái.
Việc sử dụng đất của con người dẫn đến sự thoái hóa đất là trọng tâm. Những hành động như: Đốt phá rừng làm nương rẫy; Canh tác trên đất dốc lạc hậu: cạo sạch đồi, chọc lỗ bỏ hạt, không bón hân; không chống xói mòn, không luân canh,…; Chế độ canh ác độc canh, bỏ hoang hóa, không bón phân, bón phân không hợp lý, phun thuốc trừ sâu, trừ cỏ; Không quản lý tốt chế độ nước trong canh tác: ngập úng, nước chảy tràn bờ, khô hạn, bốc mặn, nhiễm mặn, ô nhiễm chất độc từ nước thải, rác thải. Ngoài ra, sự suy thoái đất cũng do yếu tố tự nhiên gây ra: do vận động địa chất của Trái Đất: sóng thần, sông suối thay đổi dòng chảy, núi lở,…; Do thay đổi khí hậu, thời tiết.
Đất trồng bị suy thoái tại Bà Rịa – Vũng Tàu
Trong quá trình khai thác và sử dụng đất trong sản xuất nông nghiệp, người ta lại nhận thấy rằng đất tuy là tư liệu sản xuất vô giá, đặc biệt nhưng bắt đất tạo ra lương thực, thực phẩm và nguyên liệu liên tục mà không bảo vệ nó trước những tác động thiên nhiên bất lợi, không bồi dưỡng, chăm sóc sức khỏe cho nó thì tất yếu đất sẽ bị kiệt quệ khả năng sản xuất, bị thiên nhiên phá hủy và cũng sẽ chết như một sinh vật trên trái đất. Sự kiệt quệ ốm đau bệnh tật và chết chóc của đất chính là sự suy thoái đất. Hậu quả của sự suy thoái đất này thật khôn lường và tác hại nghiêm trọng đến sản xuất nông lâm nghiệp và môi trường tự nhiên, môi trường sống của con người. Sự suy thoái đất sẽ dẫn đến:
− Giảm diện tích đất sản xuất nông nghiệp, dẫn đến sự nghèo đói.
− Giảm sản lượng và năng suất cây trồng, vật nuôi.
− Giảm diện tích rừng tự nhiên cùng các loài động vật hoang dã.
− Tăng diện tích đất hoang mạc, sa mạc, đất trống đồi núi trọc.
− Mất cảnh quan sinh thái đặc trưng cho từng vùng.
− Ảnh hưởng đến môi sinh: đất không còn khả năng sản xuất, bị khô hạn hoặc ngập úng liên tục, bị ô nhiễm, sẽ tất dẫn đến hiện tượng du canh du cư, mất đi các loài vật và giống cây quý hiếm vốn sinh trưởng và phát triển trên đất ban đầu, con người, gia súc và cây cối bị nhiễm độc sinh bệnh tật hiểm nghèo.
− Nền kinh tế quốc gia và cộng đồng bị suy giảm hoặc là nguy cơ bị đe dọa.
Vậy giải pháp nào để phục hồi đất trồng bị thoái hóa?
Sự phục hồi đất là cách thức tự trả lại cho đất những tính chất và khả năng sản xuất mà nó từng có trước khi lâm vào tình trạng suy thoái. Hay nói cách khác, đó là những biện pháp khoa học kỹ thuật tác động vào các loại đất đã, đang bị suy thoái (do quá trình sử dụng đất không hợp lý hoặc do tác động của môi trường xung quanh gây nên), nhằm tạo cho đất trở lại với những tính chất và khả năng ban đầu.
Một số biện pháp phục hồi đất bị thoái hóa:
(1) Biện pháp công trình: Kiến thiết đồng ruộng, xây dựng hạ tầng cơ sở sản xuất nông nghiệp: hồ chứa nước, đường giao thông…
Kiến thiết đồng ruộng:
Trên vùng đồi núi:
+ Canh tác đất dốc: Phải đảm bảo chống xói mòn rửa trôi đất, chống hiện tượng đất bị khô hạn, dẫn đến kết von đá ong hóa. Biện pháp kiến thiết ruộng trên đất dốc hữu hiệu nhất là làm ruộng bậc thang, trồng cây theo đường đồng mức hoặc theo hố vẩy cá.
− Ruộng bậc thang: Ruộng bậc thang là một biện pháp công trình bảo vệ và phục hồi đất dốc vì nó tạo được một diện tích nhất định mặt bằng trên đất dốc, hạn chế được xói mòn rửa trôi, giữ được nước và phân bón khi trồng lúa nước. Biện pháp này còn có thể khắc phục được tập quán bỏ hóa theo chu kỳ, thậm chí còn tăng vụ trong năm và áp dụng thâm canh tăng năng suất cây trồng và phục hồi độ phì của đất dốc canh tác nhiều năm. Một khó khăn và hạn chế của biện pháp công trình này là rất tốn công lao động xây dựng ruộng bậc thang và những ruộng bậc thang phải gần nguồn nước, vì nó thích hợp nhất với canh tác lúa nước.
Làm ruộng bậc thang phục hồi đất đồi trồng lúa nước
− Trồng cây theo đường đồng mức: Đây là biện pháp công trình phổ biến trên các vùng đồi trồng các loại cây lương thực, cây ăn quả dạng cây bụi và thấp cây như chè, dưa, mía đồi, cà phê chè… Có thể xây dựng ruộng với đường đồng mức đơn (từng hàng) hoặc theo băng có những băng cây phân xanh hoặc cây cỏ xen giữa hỗ trợ thêm khả năng chống xói mòn.
SẢN PHẨM NỔI BẬT
Trồng chè theo đường đồng mức ở Bảo Lộc, Lâm Đồng
− Trồng cây theo hình vẩy cá: Thường được áp dụng cho các loại cây công nghiệp và cây ăn quả dài ngày. Biện pháp này đặc biệt hiệu quả đối với việc chống xói mòn đất và ngăn dòng chảy mạnh vào mùa mưa trên đất dốc lớn, đồng thời tăng khả năng thấm nước của đất tại các gốc cây lớn.
(2)Biện pháp thủy lợi:
Xây dựng hệ thống tưới tiêu nước và kỹ thuật tưới nước trên các loại đất phục hồi khác nhau. Đây là biện pháp rất quan trọng trong việc phục hồi khả năng sản xuất và tăng độ phì nhiêu của đất đã bị thoái hóa. Có nước, độ ẩm đất được cải thiện, hiệu quả trồng cây, tăng vụ, bón phân tăng rõ rệt. Đất ẩm, cây mọc tốt, cho sinh khối lớn, hàm lượng chất hữu cơ của đất sẽ được phục hồi nhanh chóng, từ đó các tính chất lý hóa và sinh học khác của đất sẽ được cải thiện rõ rệt.
Hệ thống tưới tiêu:
+ Khai thác từ nguồn nước tự nhiên và nhân tạo: nước sông, suối, ao, hồ.
+ Xây dựng hệ thống kênh mương, trạm bơm tưới và tiêu nước. Hiện nay, ở nhiều vùng phổ biến là xây dựng hệ thống tưới tiêu bằng bê tông, xi măng, có tác dụng tiết kiệm công đào sửa hàng năm, tiết kiệm lượng nước tưới, tiết kiệm diện tích đất…
+ Hệ thống thủy lợi còn có tác dụng giảm thiểu sự ô nhiễm nước và đất do các chất độc thải ra từ hoạt động sản xuất và sinh hoạt của con người. Tuy nhiên, nếu nước kênh, mương không được bảo vệ và xử lý tốt thì nó lại trở thành mối nguy cơ gây ô nhiễm độc hại trở lại cho sản xuất nông nghiệp và môi trường sống của con người.
Kỹ thuật tưới tiêu nước:
Để phục hồi đất bị thoái hóa bằng thủy lợi, kỹ thuật tưới tiêu nước cũng rất quan trọng. Nhìn chung, do đặc tính vật lý của các loại đất này phần lớn là kém, khả năng giữ nước giữ ẩm kém, nên cần áp dụng các kỹ thuật tưới đảm bảo đưa lượng nước tưới thấm dần vào đất, đồng thời tránh tạo dòng chảy trên bề mặt. Như vậy, vừa sử dụng được lượng nước hữu hiệu cho cây, vừa tăng độ ẩm và giữ ẩm cho đất và tránh được sự thất thoát nước trên bề mặt, cũng như tránh tạo nên dòng chảy gây xói
mòn và rửa trôi đất khi tưới.
− Tưới phun bằng bình ô doa hoặc vòi phun do người sử dụng.
− Tưới phun bằng giàn tự động.
− Tưới ngập rãnh đối với các loại đất đánh luống.
− Tưới nhỏ giọt đối với những loại đất nhiều cát, khô hạn nặng mà lại ít mưa, xa nguồn nước tưới.
Để tiêu nước ở các loại đất bị thoái hóa do úng trũng, cần sử dụng kỹ thuật lên luống/làm giồng đất để hạ mực nước ngầm, đào rãnh tạo dòng chảy thoát nước, đào mương tiêu nước ở những vùng đất thường bị nhiễm mặn, nhiễm phèn.
Tham khảo hệ thống thiết bị tưới của Nhà bè Agri, chuyên về thiết bị tưới chất lượng cao nhập khẩu từ Israsel, Hoa Kỳ, Tây Ban Nha,… Hàng chính hãng và đa dạng sản phẩm
(3) Biện pháp sinh học và hữu cơ: Đa dạng hóa cây trồng – chuyển đổi cơ cấu cây trồng, hệ thống luân canh, xen canh, gối vụ, sử dụng cây phân xanh, cây vật liệu nông nghiệp phủ đất, bón phân hữu cơ.
Sử dụng đất sạch trồng cây Tropical Premium để bổ sung cải tạo bề mặt đất canh tác tức thì và hiệu quả nhanh nhất.
(4) Biện pháp thâm canh: Làm đất, chọn giống, kỹ thuật gieo trồng, tưới nước, bón phân, chăm sóc và bảo vệ cây trồng…
+ Làm đất thích hợp với từng loại cây trồng: cày, bừa, đánh luống, rạch rãnh gieo hạt, đánh ụ/giồng (trồng cây ăn quả ở vùng đất trũng thấp hoặc trồng cây lấy củ ở vùng đất có mực nước ngầm nông).
+ Tưới nước theo nhu cầu sử dụng nước của các loại cây trồng hoặc tưới tiêu nước để cải tạo đất bị thoái hóa (chua hóa, mặn hóa, phèn hóa).
+ Giống cây trồng thích hợp cho các loại đất, giống chịu được các đặc tính đất bị thoái hóa như chịu chua, chịu thiếu lân, chịu mặn, chịu khô hạn, chịu ngập úng…
+ Bón phân không chỉ cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng mà phải đảm bảo lượng phân làm tăng độ phì nhiêu đất. Hiệu quả của bón phân phục hồi đất rõ nhất là duy trì và tăng cường bón phân hữu cơ cho đất, bón vôi khử chua các loại đất bị chua hóa. Nhiều thí nghiệm về hiệu quả bón phân cải tạo, cải thiện độ phì đất đã chứng minh rõ rệt tác dụng của phân bón đối với sự phục hồi đất bị thoái hóa. Tăng cường phân hữu cơ cho đất làm tăng dung tích hấp thu của đất, tăng khả năng giữ nước, giữ phân vô cơ của đất, góp phần điều hòa khả năng trao đổi dinh dưỡng của đất với cây trồng…
Tham khảo các loại phân hữu cơ bổ sung dinh dưỡng cho cây trồng của Tropical Premium: Phân bò, Phân trùn quế,…
+ Chăm sóc và bảo vệ cây trồng: làm cỏ, sục bùn (đất lúa), xới sáo (đất trồng cạn), phòng trừ sâu hại và dịch hại thường xuyên, đặc biệt ưu tiên chăm sóc các loại cây trồng trên những loại đất thoái hóa mạnh, vì trên những loại đất này, hàm lượng hữu cơ, hoặc dung tích hấp thu, hoặc một số tính chất vật lý của đất rất thấp/kém, nên các loại cây trồng thường dễ bị tổn thương khi thời tiết hoặc môi trường sản xuất bị thay đổi đột ngột.
(5) Biện pháp kinh tế-xã hội: Đầu tư các chương trình/dự án cải tạo đất và khắc phục sự suy thoái đất.
Trong các hoạt động/dự án phục hồi đất bị thoái hóa, cần phải chú ý đến tính hiệu quả kinh tế và hiệu quả phát triển xã hội/cộng đồng. Trong thực tế, nhiều chương trình/dự án đầu tư phục hồi/cải tạo đất bị thất bại, hoặc người dân không hưởng ứng do tính hiệu quả kinh tế hoặc hiệu quả cải thiện môi trường xã hội không cao, hoặc không đạt yêu cầu như mong muốn.
(6) Xây dựng thể chế, pháp chế cải tạo môi trường bị ô nhiễm gây suy thoái đất.
Để thực hiện được những ý tưởng và kế hoạch phục hồi/cải tạo các loại đất đã bị thoái hóa, ngoài các biện pháp khoa học kỹ thuật, biện pháp kinh tế-xã hội, thì vấn đề xây dựng thể chế và pháp chế phục vụ cho các hoạt động này cũng vô cùng quan trọng và là cơ sở pháp luật cơ bản.
Tham khảo thêm các bài viết có liên quan:
